Fiilimsi

    Fiil kök veya gövdelerinden yapım ekleriyle türetilerek isim, sıfat ve zarf olarak kullanılan kelimelerdir.

Fiilimsiler, fiillerden  türeyen sözcükler olmalarına rağmen fiillerin aldığı “çekim eklerini”

“ Şahıs ekleri, haber ve dilek kiplerini “ almayan, sözcüklerdir.

Not : Basit çözüm yöntemi olarak şu şekilde yapabilirsiniz.

Örnek : Bugün eve gelen öğrenci  hızlıca okula koşarak derse yetişti.

Yukarıdaki cümledeki fiilimsileri bulmak için şu basit yöntemi uygulayacağız.

Öncelikle  isim ve fiil bulma yöntemini bilmek gerek bakınız fiiller.

1-      İsim olan kelimeleri atalım. ( Bugün, eve, öğrenci ,hızlıca, okula, derse)

2-      Yüklem olan kip eki almış kişi eki almış olan kelimeyi atalım.(Yetişti)

3-      Fiil gibi görünen ama kalıplaşarak bir nesnenin ismi olan kelimeleri atın varsa (mesela dondurma, ekmek, dolmuş, sarma çakmak vs.)

4-      Geriye kalan kelimelerde fiilimsi olur.  (Gelen, koşarak)

Burdan şunu yapabilirsiniz isim fiil ekleri ile sıfat fiili ezberlersiniz geriye kalan da zarf fiil olur zaten.

İsim fiil ekleri (mak-me-iş   (mayışmak)   sıfat fiil ( an-ası-mez-ar-dik-cek-miş) yukarıdaki

örnekte fiilimsiler hangisi oluyor ozaman  hemen bakalım gel-en (sıfat fiil) koş-arak (zarf fiil)

Not 2: Fiil değilim ama fiile benzerim fiil kökünden türerim isimlerden türeyemem ama cümlede isim sıfat ve zarf olabilirim ve cümlelerde birleştirme görevi de üstlenirim

Not : Fiil değilim ama fiile benzerim fiil kökünden türerim isimlerden türeyemem ama cümlede isim sıfat ve zarf olabilirim ve cümlelerde birleştirme görevi de üstlenirim

Fiilimsiler üçe ayrılır.

1-İSİM FİİL  (MASTAR)

Fiil soylu sözcüklerin sonuna –mak, -mek , -ma, -me , -ış, -iş, -uş, -üş  (Mayışmak)  ekleri getirilerek yapılır.

Gülmeyi seninle öğrendim.

              Sana bakmak ne güzel.

             Onun gelişi hepimizi mutlu etti.

Not1 : Bir kelimenin fiil olup olmadığını bulmak için kullandığımız” mak- mek “eki kelimeye yazılmaz o 

yüzden yazılırsa o ek isim fiil ekidir.

Örnek: koş-  (fiil )   , Koşmak (isim fiil eki)

NOT2: İsim fiil eki aldığı halde kalıplaşarak bir varlığın adı olan sözcükler vardır. Bunlar fiilimsi olarak kabul edilmezler.

Marketten 2 ekmek al.

Ateşi yakmak için çakmak istedi.

Bana da dondurma al.

Bu soruyu danışmaya sor.

Bu cümleleri incelediğimiz de altı çizili kelimeler eylem anlamı değil de bir nesnenin ismi olarak kullanıldığını göreceksiniz  dolayısıyla isim fiil değil isim olurlar.

NOT 3 : Olumsuzluk eki olan “-ma, -me” ile isim fiil eki olan “-ma, -me” karıştırılmamalıdır.

• Odayı  toplama görevi ben ve abime  verildi. (İsim Fiil Eki)

• Vakit çok geç oldu masayı  toplama.  (Olumsuzluk Eki)

2. SIFAT – FİİL (ORTAÇLAR)

Fiil soylu sözcüklerin sonuna     –an, -en, -ası, -esi, -mez, -maz, -ar, -er, -dık, -dik, -duk, -dük, -tık, -tik, -

tuk, -tük , -ecek, -acak, -miş, -mış, -muş, -müş  ( anası mezar dikecekmiş)   ekleri    getirilmek suretiyle

 yapılır. Sıfat- fiil ekleri genellikle sıfat tamlaması kurar.

Eve gelen adam seni sordu.

Beni görünce gülesi gelmiş.

Tanıdık bir yüz aradım.

Görülecek hesabım var diyordu.

NOT: Bazı sıfat fiil ekleri ile başka ekler benzerlik göstermektedir. Fiilimsiler ve eklerini ayırt etmek için fiil kök gövdesi olup olmadığına ve sözcüğün cümlede sıfat görevinde kullanılıp kullanılmadığına bakmaktır.

Tutmaz ellerim seni görünce düzeldi. “-mez, -maz” =Sıfat Fiil Eki  

Annemin dizleri  tutmaz.            “-mez, -maz” = Geniş Zaman Kipinin  Olumsuzluk Eki

Koşar ileri marş marş. “-ar, -er” = Sıfat Fiil Eki   

O her gün akşam  koşar.            “-ar, -er” = Geniş Zaman Kip Eki

Gelecek yıl şampiyonuz.        “-acak, -ecek” = Sıfat Fiil Eki

Seneye bize gelecek.             “-acak, -ecek” = Gelecek Zaman Kip Eki

kırılmış bir kalp çok kötüdür.    “-mış, -miş, -muş, -müş” = Sıfat Fiil Eki

masanın örtüsü  yırtılmış.     “-mış, -miş, -muş, -müş” = Öğrenilen Geçmiş Zaman Kip Eki

3. ZARF FİİL  (ULAÇ,  BAĞ – EYLEM):

Fiil kök ve gövdelerinin üzerine –ınca, – dıkça, – dığında,   -ken , -r… -mez, -alı, -erek, -madan, -

meksizin, -a…-a, -ıp ekleri getirilerek oluşturulur. Zarf- fiil ekleri temel cümlenin zarf tümleci olurlar.

Dereyi görmeden paçaları sıvama.

Gelirken iki tane ekmek al.

 Çocuklar, koşa koşa yanımızdan geçtiler.