ZAMİRLER (ADILLAR)
İsim olmadıkları halde ismin yerine kullanılan sözcüklere "zamir" denir.
Ad kökenli oldukları için ismin aldıkları tüm ekleri alırlar.
Ör: Bugün Ahmet arkadaşıyla maça gitti.
İsim
Bugün O arkadaşıyla maça gitti.
(Ahmet'in yerini tuttuğu için zamir olmuştur.)
ZAMİRLER (ADILLAR)
A. Sözcük Hâlindeki Zamirler B. Ek Hâlindeki Zamirler
1. Kişi Zamirleri 1. İlgi Zamiri
2. İşaret Zamirleri 2. İyelik Zamirler
3. Belgisiz Zamirler
4. Soru Zamirleri
olmak üzere iki ye ayrılır.
A. Sözcük Hâlindeki Zamirler
1-Kişi Zamirleri :
Sadece insan isimlerinin yerini tutan zamirlerdir.Yani cümlede insan ismi yerine bu zamirler gelir.
TEKİL | ÇOĞUL | |
Söz söyleyen (1 .Kişi) | Ben | Biz |
Söz söylenen (2. Kişi) | Sen | Siz |
Kendisinden söz edilen(3. Kişi) | O | Onlar |
3 tekil ve 3 çoğul olmak üzere toplam 6 kişiden oluşur.
Ben, sen, o, biz, siz, onlar
Buraya Mehmet ve Ahmet gelmiş.
Buraya sen ve o gelmiş.
Burada "Mehmet" yerine " sen " "Ahmet "yerine" o" kullanılmıştır.
Not1 : Türkçe’de kelimelerin kökü ek aldıklarında değişime uğramaz ancak kişi zamirlerinden “ben ve sen” ismin “-a” halinde “bana, sana” olurlar. (Üniversite sınav sorusu)
Not 2: “Kendi” sözcüğü de “dönüşlülük zamiri” olarak kullanılabilir ve adın aldığı ekleri alır. 3 tekil ve 3 çoğul olmak üzere al tanedir.
1.tekil Kendim 1.çoğul Kendimiz
2.tekil Kendin 2.çoğul Kendiniz
3.tekil Kendi 3.çoğul Kendileri
Örnek:
Bu işi kendim yaptım. (Bu işi ben yaptım) ben yerine kendim kelimesi geldi.
Not3 : Hem kişi zamiri hem dönüşlülük zamiri bir arada kullanılırsa pekiştirme yapılmış olur.
Örnek: Bu işi ben kendim yaptım.
2- İşaret Zamirleri
İşaret edilen adın yerini işaret yoluyla tutan zamirlerdir.. İşaret zamirlerinden bazıları şunlardır: bu,şu,o,bunlar,şunlar,onlar,beriki,öteki.
Örnek:
Şunu bana getir.
Mehmet bunlar senin mi?
Altı çizili kelimeler bir varlığın yerini işaret yoluyla tuttuğu için işaret zamiri olmuştur.
Not 1:İşaret sıfatları isme gelen çekim eklerini almazlar alırsa “zamir” olur.Ayrıca işaret bildiren kelime yanın da isim olursa sıfat yoksa zamir olur.
Örnek:
Bu elbiseyi sana aldım.
Hangi elbise dediğimizde “ bu” işaret sıfatı cevabını alırız.
Bunu sana aldım.
Bu cümlede ise işaret belirten kelime isme gelen çekim ekini almış ve aynı zamanda ismin yerini tuttuğu için işaret zamiri olur.
Öteki anahtarı bana ver.
İşaret sıfat
Ötekini bana ver.
İşaret zamir
Not 2:
“o” sözcüğü bir ismi işaret yoluyla belirtirse işaret sıfatı ,bir ismin yerini işaret yoluyla tutarsa işaret zamiri ,bir kişinin yerine kullanılırsa kişi zamiri olur.
Örnek:
O elbise çok güzel.
Hangi elbise dediğimizde elbiseyi işaret yoluyla işaret ettiği için işaret sıfatı olur.
O çok güzel.
Burada elbisenin yerini işaret yoluyla tuttuğu için işaret zamiri olur.
O, dün akşam bize geldi.
Burada da bir kişinin yerini tuttuğu için kişi zamiri olur.
3. Belgisiz Zamirler
İsimlerin yerini belli belirsiz tutan zamirlerdir.Belgisiz zamirlerin en çok kullanılanları şunlardır: Bazısı , biri , birçoğu , birisi , çoğu , başkası , pek çoğu , her biri , diğeri , birkaçı, hiçbiri,hiçbirisi , kimse , hepsi , kimi , böylesi , birtakımı , herhangi biri , öbürü , ötekisi , kimi , kimisi , topu , bütünü , tümü , başkaları , filân , falan , öylesi , şöylesi , herkes , öteki , beriki , birazı , insan , adam , şey , her şey ,hepimiz , kimler ...
Örnek:
Bazıları dediklerimi iyi anlamamış.
Sınıftan birkaçı bu ödevi yapmamış.
Bazı öğrenciler buraya geldi
İsmin önüne gelmiş ve onu belirsizlik yönüyle belirtmiş belgisiz sıfat olur.
Bazıları buraya geldi.
İsmin yerini belirsizlik yönüyle tutmuş aynı zamanda isme gelen eki almış o yüzden belgisiz zamir olur.
4. Soru Zamirleri
Soru yoluyla adın yerini tutan zamirlerdir. Bu sözcüklerin yanıtı yine bir zamir ya da isimdir.
Buraya kim geldi ?
Bakkaldan ne aldın ?
Not:
Soru sıfatları soru zamirleri karıştırılmamalıdır.
Hangi ev ? Hangisini istersin ?
sıfat zamir
EK BİÇİMİNDEKİ ZAMİRLER :
1- İyelik Zamirleri :
Sonuna eklendikleri adların kime,neye,kaçıncı şahsa ait olduğunu gösteren eklere iyelik zamiri denir.
(Benim) ev-im (Bizim) ev-imiz (Benim) silgi-m (Bizim)silgi-miz
(Senin) ev-in (Sizin) ev-iniz (Senin) silgi-n (Sizin) silgi-niz
(Onun) ev-i (Onların) ev-leri (Onun) silgi-si (Onların) silgi-leri
2-İlgi Zamiri :
Bir ismin yerini tutan –ki ekine ilgi zamiri denir. Eklendiği sözcüğe bitişik yazılır.
Örnek:
Benim kalemim burada seninki nerede?(Kalemin yerini tutmuştur.)